Muzeylər uzun müddət keçmişi gələcək nəsillər üçün qoruyub saxlayaraq tarixin, mədəniyyətin və biliyin keşiyində dayanıb. Zaman keçdikcə muzeylər əlamətdar transformasiyaya uğrayaraq, ənənəvi artefakt anbarlarından müasir, interaktiv məkanlara çevrilib. Bu esse müasir və ənənəvi muzeylər arasındakı fərqləri araşdıraraq, bu dəyişikliklərin Azərbaycanın muzey landşaftında necə əks olunduğuna toxunur.
Ənənəvi muzeylərdə ziyarətçilər şüşə qablarda nümayiş etdirilən artefaktların passiv müşahidəçiləridir. Tərcümə adətən mətn panelləri və audio bələdçilərlə məhdudlaşır.
Müasir muzeylər interaktiv təcrübələrə üstünlük verir. Ziyarətçilər rəqəmsal displeylər, virtual reallıq və immersiv qurğular vasitəsilə əlaqə saxlayırlar. Onlar eksponatlar haqqında anlayışlarını gücləndirərək toxuna, oynaya və iştirak edə bilərlər. Bakıdakı Heydər Əliyev Mərkəzi kimi Azərbaycanın müasir muzeyləri bu dəyişikliyin nümunəsidir. Mərkəzin axıcı memarlıq dizaynı və interaktiv displeyləri mədəniyyət və texnologiyanın qarışığını təklif edərək ziyarətçiləri fəal şəkildə iştirak etməyə dəvət edir.
Ənənəvi muzeylər çox vaxt faktları və tarixi konteksti təqdim etməyə diqqət yetirirlər. Təfsir mötəbər və birtərəfli olmağa meyllidir. Müasir muzeylər emosional əlaqələr yaratmaq üçün hekayə texnikasını əhatə edir. Onlar çoxsaylı perspektivlər təqdim edərək, ziyarətçiləri öz fikirlərini formalaşdırmağa təşviq edirlər. Bakı Müasir İncəsənət Muzeyi ölkənin müasir bədii səyahətini çatdırmaq üçün innovativ hekayə üsullarından istifadə edir. O, tamaşaçıları incəsənət vasitəsilə Azərbaycanın inkişaf edən şəxsiyyəti haqqında düşünməyə sövq edir.
Ənənəvi muzeylər, məhdud rəqəmsal mövcudluğa malik ola bilər. Müasir muzeylər fiziki divarlardan kənara çıxmaq üçün texnologiyadan istifadə edirlər. Virtual turlar, onlayn sərgilər və sosial media platformaları əlçatanlığı artırır. Azərbaycan Milli Xalça Muzeyi ölkənin zəngin xalçaçılıq irsini nümayiş etdirən onlayn sərgilər təklif edir. Bu rəqəmsal yanaşma qlobal miqyasda mədəni məlumatlılığı təşviq edir.
Ənənəvi muzeylərdən müasir muzeylərə doğru təkamül passiv müşahidədən aktiv iştiraka keçidi göstərir. Azərbaycanın muzey mənzərəsi bu transformasiyanı əks etdirir, çünki innovativ institutlar interaktivlik, hekayələr, rəqəmsal inteqrasiya və inklüzivliyi əhatə edir. İrs və texnologiya arasındakı uçurumu aradan qaldıraraq, bu muzeylər tarixin rəqəmsal əsrdə canlı və aktual qalmasını təmin edir, yerli sakinləri və qlobal auditoriyanı Azərbaycanın zəngin mədəni irsini araşdırmağa dəvət edir.
Araşdırdı: Nəzrin Zamanlı
